Decyzja o wspólnym życiu to początek nowej drogi. Zgodnie z polskim prawem, jest to również moment, w którym finanse dwojga ludzi łączą się w jedno. Dzieje się tak za sprawą ustawowej wspólności majątkowej. Jednak przepisy dają małżonkom szeroką swobodę w kształtowaniu tych relacji. Narzędziem, które to umożliwia, jest umowa majątkowa małżeńska, czyli intercyza. W Białymstoku, w naszej Kancelarii Notarialnej, pomagamy Klientom, jak za pomocą tej umowy dostosować ustrój majątkowy do ich indywidualnej sytuacji życiowej i zawodowej.
Zasada podstawowa: ustawowa wspólność majątkowa
Zanim przejdziemy do tego, co zmienia intercyza, warto zrozumieć, co dzieje się, gdy jej nie ma. Z chwilą zawarcia małżeństwa, Kodeks rodzinny i opiekuńczy wprowadza między małżonkami tzw. ustawową wspólność majątkową. Oznacza to, że powstają trzy masy majątkowe:
- Majątek wspólny: To „wspólny koszyk”, do którego trafia wszystko, czego małżonkowie dorobią się w trakcie trwania małżeństwa. W szczególności są to:
- wynagrodzenia za pracę i dochody z działalności zarobkowej,
- dochody z majątku wspólnego (np. czynsz z wynajmu wspólnego mieszkania),
- dochody z majątków osobistych każdego z małżonków,
- środki zgromadzone na kontach OFE i subkoncie ZUS.
- Majątek osobisty żony: Należą do niego m.in. dobra nabyte przed ślubem, otrzymane w spadku, zapisie lub darowiźnie (chyba że darczyńca postanowił inaczej), prawa autorskie czy przedmioty służące do zaspokajania osobistych potrzeb.
- Majątek osobisty męża: Składa się z analogicznych składników jak majątek osobisty żony.
W tym modelu za większość zobowiązań zaciągniętych przez jednego z małżonków odpowiadają oboje z majątku wspólnego.
Kiedy warto rozważyć intercyzę? Główne powody
Umowa majątkowa to narzędzie, które pozwala odejść od ustawowego modelu. Klienci naszej białostockiej kancelarii decydują się na nią z różnych, bardzo życiowych powodów. Najczęstsze z nich to:
- Ochrona przed długami współmałżonka – to główny powód. Jeśli jedno z małżonków prowadzi działalność gospodarczą obarczoną podwyższonym ryzkiem finansowym, intercyza chroni drugiego małżonka i jego majątek przed ewentualnymi roszczeniami wierzycieli.
- Zachowanie autonomii finansowej – rozdzielność majątkowa daje każdemu z małżonków pełną swobodę w zarządzaniu własnym majątkiem, inwestowaniu i podejmowaniu decyzji finansowych bez konieczności uzyskiwania zgody partnera.
- Ochrona majątku i dziedziczenia – gdy małżonkowie mają dzieci z poprzednich związków, intercyza może ułatwić przyszłe sprawy spadkowe i zapewnić, że majątek osobisty trafi do właściwych spadkobierców.
- Sprawiedliwy podział w przyszłości – umowa pozwala na jasne określenie, co do kogo należy, co może znacznie uprościć i załagodzić ewentualny podział majątku w przypadku rozwodu.
Rozdzielność majątkowa – istota intercyzy
Najpopularniejszym rodzajem umowy majątkowej jest ustanowienie pełnej rozdzielności majątkowej. W tym ustroju majątek wspólny w ogóle nie powstaje. Każdy z małżonków gromadzi majątek wyłącznie na swoje osobiste konto i samodzielnie za niego odpowiada.
- Intercyza przedmałżeńska – Zawarta przed ślubem powoduje, że wspólność majątkowa nigdy nie powstaje. Od pierwszego dnia po ślubie małżonkowie funkcjonują w systemie rozdzielności.
- Intercyza w trakcie małżeństwa – Jeśli umowę zawiera się w trakcie trwania małżeństwa, wspólność ustawowa ustaje z chwilą podpisania aktu notarialnego (lub w późniejszym, określonym terminie). Dotychczas zgromadzony majątek wspólny podlega natomiast podziałowi.
Należy pamiętać, że umowa intercyza musi być zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Jest to warunek absolutny.
Inne możliwości umowne – nie tylko pełna rozdzielność
Prawo przewiduje również inne, bardziej elastyczne formy umów majątkowych, które notariusz w Białymstoku może dla Państwa przygotować:
- Rozszerzenie wspólności majątkowej: Małżonkowie mogą włączyć do majątku wspólnego składniki należące do ich majątków osobistych (np. mieszkanie nabyte przed ślubem).
- Ograniczenie wspólności majątkowej: Można wyłączyć z majątku wspólnego określone składniki (np. dochody z konkretnego przedsięwzięcia).
- Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków: To ciekawa hybryda. W trakcie małżeństwa funkcjonuje jak pełna rozdzielność, ale po jego ustaniu małżonek, który zgromadził mniejszy majątek („dorobek”), może żądać wyrównania od drugiego.
Ważne! O czym trzeba pamiętać
Intercyza to ważny dokument, ale nie zmienia wszystkiego. Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie zwalnia małżonków od wykonywania obowiązków, które wynikają z zasad prawa rodzinnego, w szczególności ponoszą oni solidarną odpowiedzialnosc za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny (np. zakupy żywności, opłaty za mieszkanie).
Dokumenty potrzebne przy załatwianiu spraw dotyczących małżeńskiej umowy majątkowej
Notariusz sporządza akt notarialny w oparciu o dostarczone dokumenty. W przypadku małżeńskiej umowy majątkowej (intercyzy) należy dostarczyć:
- odpis skrócony aktu małżeństwa.
Przy działaniu przez pełnomocnika – wypis aktu notarialnego obejmującego pełnomocnictwo lub oryginał pełnomocnictwa w przypadku pełnomocnictw zagranicznych.
Intercyza i małżeńskie umowy majątkowe – pytania i odpowiedzi (FAQ)
Wokół umów majątkowych narosło wiele mitów. W Kancelarii Notarialnej Notariusz Joanny Nieścierowicz w Białymstoku wierzymy, że kluczem do podjęcia dobrej decyzji jest rzetelna wiedza. Poniżej odpowiadamy na pytania, które najczęściej zadają nam nasi Klienci.
1. Czym tak naprawdę jest „intercyza”?
Intercyza to potoczna, powszechnie używana nazwa dla umowy majątkowej małżeńskiej. Jest to formalny kontrakt, sporządzany obowiązkowo w formie aktu notarialnego, który pozwala przyszłym lub obecnym małżonkom na uregulowanie ich spraw majątkowych inaczej, niż przewiduje to ustawa. Najczęściej poprzez intercyzę wprowadza się ustrój rozdzielności majątkowej.
2. Dlaczego w ogóle mielibyśmy podpisywać intercyzę? Czy to nie jest przejaw braku zaufania?
Absolutnie nie. Postrzegamy intercyzę jako wyraz dojrzałości, odpowiedzialności i przezorności. To świadome planowanie przyszłości. Główne powody, dla których Klienci decydują się na intercyzę w Białymstoku, to:
- Prowadzenie działalności gospodarczej: Gdy jeden z małżonków jest przedsiębiorcą, intercyza chroni majątek rodziny przed ryzykiem biznesowym i ewentualnymi długami firmy.
- Ochrona przed długami: Zabezpiecza majątek jednego małżonka przed zobowiązaniami zaciągniętymi samodzielnie przez drugiego.
- Niezależność finansowa: Daje każdemu swobodę w dysponowaniu własnym zarobkiem i majątkiem.
- Ochrona dziedziczenia: Ułatwia sprawy spadkowe, zwłaszcza gdy małżonkowie mają dzieci z poprzednich związków.
3. Czy intercyzę można podpisać tylko przed ślubem?
Nie, to jeden z najczęstszych mitów. Umowę majątkową małżeńską można zawrzeć w dowolnym momencie:
- Przed zawarciem małżeństwa (wtedy jest to umowa przedmałżeńska).
- W trakcie trwania małżeństwa.
Różnica jest istotna – umowa zawarta przed ślubem powoduje, że majątek wspólny nigdy nie powstaje. Umowa zawarta w trakcie małżeństwa znosi wspólność od momentu jej podpisania na przyszłość.
4. Czy intercyza chroni mnie przed wszystkimi długami męża/żony?
To skomplikowana kwestia. Intercyza jest skuteczna wobec wierzycieli, jeśli wiedzieli oni o jej istnieniu. W praktyce, co do zasady, chroni ona przed długami zaciągniętymi przez współmałżonka po jej zawarciu. Nie chroni natomiast przed:
- Długami, które powstały przed podpisaniem intercyzy.
- Zobowiązaniami zaciągniętymi przez małżonków wspólnie.
- Zobowiązaniami dotyczącymi zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny (np. opłaty za media, żywność), za które małżonkowie odpowiadają solidarnie.
5. Czy możemy spisać taką umowę sami, bez notariusza?
Nie. Ustawa (Kodeks rodzinny i opiekuńczy) jest w tej kwestii jednoznaczna. Umowa majątkowa małżeńska musi być zawarta w formie aktu notarialnego, w przeciwnym razie jest bezwzględnie nieważna. Zwykła umowa pisemna nie wywołuje żadnych skutków prawnych.
6. Co się dzieje z majątkiem, który już zgromadziliśmy, jeśli podpiszemy intercyzę w trakcie małżeństwa?
Podpisanie intercyzy w trakcie małżeństwa powoduje ustanie wspólności ustawowej. Oznacza to, że od tej pory każde z małżonkow gromadzi majątek na własny rachunek. Natomiast ten majątek, który do dnia podpisania umowy stanowił Wasz majątek wspólny, nadal nim pozostaje. Aby go podzielić, konieczne jest zawarcie dodatkowej umowy o podział majątku wspólnego lub przeprowadzenie postępowania sądowego.
7. Czy intercyzę można odwołać lub zmienić?
Tak. Małżonkowie mogą w każdej chwili, działając wspólnie, zmienić swoją umowę majątkową lub ją całkowicie rozwiązać, co spowoduje powrót do ustawowej wspólności majątkowej. Taka zmiana lub rozwiązanie umowy również wymaga wizyty u notariusza i sporządzenia odpowiedniego aktu notarialnego.
8. Jaki jest koszt sporządzenia intercyzy?
Koszt sporządzenia aktu notarialnego intercyzy przedstawiamy poniżej.
9. Jakie dokumenty są potrzebne, żeby podpisać intercyzę u notariusza?
Do sporządzenia umowy o rozdzielności majątkowej wystarczą Państwa ważne dokumenty tożsamości (dowody osobiste lub paszporty). Jeżeli jesteście już po ślubie, koniecczne będzie również przedstawienie odpisu skróconego aktu małżeństwa. O wszystkich wymaganych dokumentach notariusz w Białymstoku poinformuje Państwa podczas rozmowy wstępnej.
Koszt ustanowienia rozdzielności majątkowej u notariusza w roku 2025
Wysokość opłat z tytułu realizacji czynności notarialnych określona Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Choć na wartość taksy notarialnej za realizację konkretnej czynności wpływa specyfika sprawy, taka jak stopień skomplikowania, honorarium notariusza nie może przekroczyć wartości określonej w Rozporządzeniu.
Oprócz taksy notarialnej za realizację czynności, notariusz pobierze opłatę za wypisy. Koszt jednego wypisu to 6 zł netto za każdą rozpoczętą stronę.
Taksa notarialna obłożona jest 23-procentowym podatkiem VAT, który zostanie doliczony do wszystkich składowych honorarium.
W przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej, wartość taksy notarialnej wynosi 400 zł. Jeśli konsekwencją ustanowienia rozdzielności majątkowej jest konieczność ujawnienia zmiany stanu prawnego w księdze wieczystej, notariusz pobiera dodatkowo:
- wynagrodzenie w kwocie 200 zł oraz
- opłatę sądową w kwocie 150 zł.
